Omurilik sıvısı, bilimsel adıyla serebrospinal sıvı (CSF), merkezi sinir sistemi (MSS) için kritik öneme sahip bir biyolojik sıvıdır. Beyin ve omurilik arasındaki koruyucu bariyeri oluşturan bu sıvı, MSS'nin normal işleyişi için gerekli olan geçişkenliği sağlar. Beyin ve omurilik, serebrospinal sıvı ile çevrelenmiş olup, bu sıvı aynı zamanda beyin ventrikülleri ve omurilik kanalında bulunur. Bu sıvı, bazı vitaminler, mineraller ve ilaçların doğrudan beyne ulaşmasını sağlar ve MSS'nin ikinci dolaşım sistemi olarak kabul edilebilir.

Beyin omurilik sıvısı, beyin ve omuriliği koruyan ve destekleyen bir sıvıdır. Beyin ve omurilik çevresinde zarlı bir yapı içinde bulunur ve mikroorganizmaların beyne ulaşmasını engelleyerek ciddi enfeksiyonlardan korur. Vücudun %70-75'i su ile kaplı olduğundan, bu sıvının dengesi hayati önem taşır. Beyin omurilik sıvısının temel işlevleri şunlardır:

Omurilik sıvısı, çeşitli yöntemlerle vücuttan alınabilir. En yaygın yöntem lomber ponksiyon veya spinal tap olarak bilinir. Bu işlemde, bel bölgesindeki omurgaların arasına ince bir iğne ile girilerek sıvı alınır. Hastanın uygun bir pozisyonda oturması sağlanır ve omurga kemik sisteminin ortasına iğne batırılır. Zarla kaplı yapı delindikten sonra sıvı tüp yardımı ile çekilir. Nadiren, özel durumlarda beyin ventriküllerine ulaşarak da sıvı alınabilir. Bu işlemler, uzman doktorlar tarafından steril koşullar altında yapılmalıdır. İşlemin başarısı için aletlerin, eldivenlerin ve işlemin yapılacağı bölgenin steril olması büyük önem taşır. Riskleri minimize etmek için bu işlemlerin uzmanlar tarafından gerçekleştirilmesi gerekir.

Omurilik sıvısının azalması nadir görülen bir durumdur. Genellikle sıvı artışı ve buna bağlı tıkanıklıklar daha yaygındır. Beyin omurilik sıvısının azalmasına yol açabilecek durumlar şunlardır:

Bu durumun en yaygın belirtisi baş ağrısıdır ve doğrudan bir hastalık olarak görülmemelidir.

Omurilik sıvısı, belden alınarak çeşitli hastalıkların teşhisinde kullanılabilir. Sıvının rengi ve diğer özellikleri, hastalıkların belirlenmesine yardımcı olur. Beyin zarı iltihaplanması, multipl skleroz (MS), beyin kanamaları, enfeksiyonlar ve tümörlerin teşhisinde önemli bir rol oynar. Örneğin, beyin kanaması şüphesi varsa ve görüntüleme teknikleri ile sızıntı tespit edilemiyorsa, sıvının kanlı gelmesi beyin kanaması şüphesini doğrulayabilir.

Omurilik sıvısının alınması bazı riskler taşır. İğne ile vücuda girilerek açık yara oluşturulduğundan enfeksiyon riski bulunur. Ayrıca, uygulanan bölgede doku zedelenmeleri ve tahrişler olabilir. Bu nedenle işlemin hijyenik koşullarda yapılması çok önemlidir. Omurilikten sıvı alınması korkulacak bir işlem değildir, ancak ehil kişiler tarafından ve steril bir ortamda gerçekleştirilmelidir. Gerekli görüldüğünde bu işlemden kaçınılmamalıdır.