Omurilik
Omurilik, beyin sapından kuyruk sokumuna kadar uzanan ve omurga içinde boylu boyunca bir kanal içeren merkezi sinir sisteminin en önemli parçalarından biridir. Üst tarafında omurilik soğanı ile birleşirken, alt tarafta koni şeklini alarak sonlanır. Üzerinde örümceğe benzeyen ve dıştan içe doğru sertleşen ince bir zarla çevrilidir. Yaklaşık 1 cm çapında ve 45 cm uzunluğundadır.
Omuriliğin Özellikleri Nelerdir?
- Omuriliğin dış tarafında ak bir madde, iç tarafında ise boz bir madde bulunur. Bu maddeler omuriliğin boynuzları olarak da adlandırılabilir. Önde 2, arkada 2 olmak üzere omuriliğin üzerinde toplam 4 boynuz bulunur.
- Ön tarafta bulunan boynuzlar motor sinirleri ile alakalı iken, arka tarafta bulunan sinirler his sinirleri ile ilgilidir ve bu hislerin sinirlere iletilmesinde rol oynar.
- Yaklaşık 30 kg ağırlığında olan omurilik, 44-50 cm uzunluğa sahiptir. Ayrıca omuriliğin kalınlığı her yerinde aynı değildir. Özellikle omuriliğin üzerindeki iki bölgede iki şişlik vardır ve bu şişliklerden alt ve üst taraftaki organlara sinirlerin iletimi sağlanır.
- Duyusal sinirler omurilikte çaprazlama yaparak beyne ulaşır. Örneğin, vücudumuzun sol tarafından gelen bir duyusal sinir, omurilik zarından geçerek beynin sağ yarım küresine ulaşır.
- 33 omurun oluşturduğu omurilik, beyne benzer bir şekilde üç katlı bir zar ile çevrilidir. Zar ile omurilik arasında, omuriliğe gelen darbelerden bizi koruyan omurilik sıvısı bulunur.
- Omurilik içerisinde sağ ve soldan gelen 31 çift motor ve duyu siniri bulunur. Bu motor ve duyu sinirlerini bir araya getiren ara nöronlar da omurilik içerisinde bulunur.
Omuriliğin Görevleri Nelerdir?
- Çevreden gelen bir uyartı karşısında istemsiz ve otomatik bir şekilde yapılan davranışlara refleks denir. Dışarıdan gelen uyartıları omurilik, impulslar sayesinde çevresel sinir sistemine gönderir. Beyinden gelen sinyalleri ise impulslar ile tekrar gerekli organa ileten omurilik, reflekslerimizin yönetimini ve kontrol edilmesini sağlar.
- Vücudumuzun gövde kısmını, kolları ve bacaklardaki reflekslerin kontrolünü sağlar.
- Sürekli tekrarladığımız hareketler önce beyin tarafından kontrol edilir. Daha sonra alışkanlık haline gelen bu hareketler için kontrolü omurilik sistemi ele alır. Eğer bu alışkanlıklarda bir problem oluşursa beyin tekrardan omurilikten görevi alır. Örneğin, sıcak bir yere dokunduğumuzda elimizi çekmek gibi.
- Eğer morfin alınmışsa bu sinir iletimi omurilik tarafından sağlanmaz. Örneğin, ameliyatlarda bölgenin uyuşturulması gibi.
- Omurilik, beynin görevi olan bazı alışkanlıkları kontrol eder ve omurilik de beyin tarafından yönlendirilir. Mesela normalde elimize batan bir iğne olduğunda refleks olarak elimizi çekeriz, bunu omurilik sağlar. Ancak bir kan verme durumunda elimizi çekmeyiz çünkü buradaki refleksi sağlayan omuriliği beyin kontrol etmektedir.
Ekstra Bilgiler
Omurilik, vücut boyunca uzanan önemli bir sinir yolu olup, bu yapının zarar görmesi ciddi nörolojik etkiler doğurabilir. Omurilik yaralanmaları, felç gibi kalıcı hasarlara yol açabilir ve bu tür durumlar genellikle acil tıbbi müdahale gerektirir. Omurilik sağlığını korumak için dikkat edilmesi gereken unsurlar arasında doğru duruş, ağır kaldırmaktan kaçınma ve düzenli egzersiz yer alır.
Omuriliğin yapısı ve işlevi hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek, sinir sistemi hastalıklarını ve olası tedavi yöntemlerini daha iyi anlamak açısından önemlidir. Sinir bilim alanında yapılan araştırmalar, omurilik hasarlarının tedavisi ve rehabilitasyonu için yeni umutlar sunmaktadır.
|
